Vatikan'ın gizli arşivinde Türkiye belgeleri
Araştırmacı Rinolda Marmara, ilk kez yayınlanan fotoğraflar eşliğinde kütüphanede yer alan Türk tarihi ile ilgili kaynakları yazdı.
"Vatikan Gizli Arşiv ve Kütüphanesi"nde Türk tarihini aydınlatacak birçok belge mevcut. Devletin kurumları ya da Koç, Sabancı gibi zenginler araştırmacıları destekleyip sahip çıkarsa Türk tarihi adına büyük kazanım olur." Bu sözler Katolik cemaatin resmi tarihçisi ve Kültür Ataşesi Rinaldo Marmara'ya ait. Yaklaşık on yıldır Vatikan Gizli Arşiv ve Kütüphanesi'nde araştırmalar yapan Marmara, 1453 İstanbul Kültür ve Sanat Dergisi'nin son sayısında Vatikan Gizli Arşivi'ndeki Türkiye tarihi ile ilgili kaynaklara yer verdi. Dergide Vatikan Kütüphanesi'yle ilgili birçok fotoğraf da yayımlandı.
Vatikan Gizli Arşivi, kitapları tüm dünyada satış rekorları kıran Dan Brown'un romanlarında gizemli bir şekilde anlatılıyordu. Melekler ve Şeytanlar kitabında Dan Brown arşivi, kurşun geçirmez camlarla çevrili, üstün teknolojiyle donatılmış bir şekilde tasvir ediyordu. Rinaldo Marmara, Brown'un eserlerindeki tasvirin hayal ürünü olduğunu belirterek arşivin araştırmacılara açık olduğuna dikkat çekiyor: "Dan Brown'un yazdığı türden romanlar Vatikan arşivi hakkındaki gizemli havayı abartıp, ustaca tarihle süslenmiş hayal ürünü bilgileri gerçek gibi göstererek, gerçekleri saptırıyor. Vatikan Kütüphanesi araştırmacılara açık. Doktora diploması şart. Onun dışında aynı anda 50 kişi çalışabildiği için yer ayarlamanız gerekiyor. Ben on yıldır kütüphaneye ara ara gidiyorum."
Rinaldo Marmara'nın verdiği bilgilere göre Vatikan Kütüphanesi'nde takriben 70 bin elyazması, 100 bin özgeçmiş, bir milyon basılı kitap, 100 bin harita ve çizim bulunuyor. 1985'te açılışı yapılan kütüphane avlusunun altındaki betonarme olarak inşa edilmiş 700 metrekarelik bunkerde en değerli haritalar muhafaza ediliyor. Marmara, Vatikan'ın Gizli Arşivi'nde Türkiye'nin de aralarında bulunduğu pek çok devletin tarihi ile ilgili çoğu gün ışığına çıkmamış yüz binlerce tarihi evrak olduğunu belirtiyor ve bunları bulup çıkarmak için hem zaman, hem de yılların verdiği deneyim gerektiğini söylüyor.
Marmara yazısında, Vatikan'ın Gizli Arşiv'inde yer alan Osmanlı sultanları ile zamanın papalarının veya kralların yazışmalarının dikkate değer nitelikte olduğunu ifade ederek bu yazışmaların tarafları, konuları ve tarihleri hakkında bilgiler veriyor.
Papa IX. Pio'nun Abdülmecid'e yazdığı 1848-1850 tarihli mektuplar, Sultan III. Ahmet ile Papa VII. Alessandro arasındaki gerçek dostluğu dile getiren mektuplar, III. Ahmet'in Polonya kralına yazarak tahta çıkışını haber verdiği ve bir önceki sultanla yaptığı barışı onayladığını belirten mektuplar, V. Reşad'ın Papa'ya yolladığı elyazması mektubu bunlardan bazıları.
Marmara ayrıca Francesco Zenco'nun II. Beyazıd zamanına ait Türk örf ve adetlerini anlattığı 65 sayfa, Giacomo Soranzo'nun Türkiye'yi anlatan 1576 tarihli 40 sayfalık elyazmasının da yine bu özel arşivde bulunduğuna dikkat çekerek arşivin Dışişleri bölümünde ise Lozan Antlaşması ve gayrimüslimler hakkında tarihi vesikaların yer aldığını söylüyor.
Hz. Muhammed'in kızı Fatıma'ya vasiyeti Marmara'nın yazısına göre Vatikan Kütüphanesi'nde 500'e yakın Osmanlıca elyazması 5 ayrı bölümde muhafaza ediliyor. "Kütüphane'ye ilk giren elyazmaları arasında 443 sayfalık çok konulu dini bir eser. Bu eser; Kutbüddin İzniki tarafından kaleme alınmış ibadetle ilgili Mukaddime, Hazreti Muhammed'in kızı Fatıma'ya kadınların görevleri hakkındaki vasiyeti, Recep ve Şaban aylarının önemi hakkında yazıları içeriyor."
Kütüphanede dört adet çok değerli Osmanlıca elyazması eserin de bulunduğunu yazan Rinaldo Marmara; 1689 yılında vefat eden İsveç Kraliçesi Cristina'nın kütüphanesine ait olan bu eserlerin 1690'da Papa VIII. Alessandro tarafından satın alındığını ve bunlardan birinin Jos. Von Hammer tarafından çok değerli olarak tanımlanan Âşıkpaşazade'nin Tevarih-i Ali Osman adlı eseri olduğunu söylüyor. Marmara, sanat ve bilim dalında Hızr ibn Abdullah'ın müzik kitabının, coğrafya konusunda da Nil Nehri'nin haritasının ve eczacılık alanında Cesi'ye ait reçetelerin yine Vatikan Kütüphanesi arşivinde bulunduğunu ifade ediyor.
Vatikan Kütüphanesi'nin muhtelif bölümlerinde İstanbul konulu XIV.-XVIII. yüzyıllara ait elyazmaları da bulunuyor. Marmara, İstanbul'la ilgili bazı elyazmalarının ise gizli arşivde tutulduğunu söyleyerek Maffeo Veniero'nun İstanbul tasvirini ve Venedik sefiri Marcantonio Barbaro'nun 1573 İstanbul anlatımını örnek gösteriyor.
Rinaldo Marmara, Vatikan Kütüphanesi'nde yer alan 17. yüzyıl İstanbul'unu anlatan elyazması bir eserin önümüzdeki günlerde yayınlanacağı müjdesini de veriyor. Marmara, arşiv ve kütüphanedeki belgelerin araştırmacılar için çok değerli olduğunu belirtiyor ve "Bunlardan tarihimizle ilgili olanlarını çıkarıp dünyaya tanıtabilsek, büyük bir vazifeyi yerine getirmiş oluruz." diyor.
İstanbul aşığı bir levanten
Rinaldo Marmara bir levanten. İstanbul Pangaltı doğumlu. Yaklaşık 20 yıldır Fransa'da yaşıyor. Ama yılın büyük bir bölümünü İstanbul'da geçiriyor. 5 yabancı dil biliyor. İstanbul üzerine araştırma kitapları yayınlayan Marmara, bir İstanbul aşığı olduğunu söylüyor. Pangaltı: 19. Yüzyılın Levanten Semti, İstanbul Latin Cemaati ve Kilisesi, İstanbul Deniz Zindanı 1740 ve Osmanlı Hoşgörüsünün Tanığı Lape Hastanesi, Rinolda Marmara'nın kitaplarından bazıları.
Zaman
