Çocuğumun uzun boylu olması için ne yapmalıyım?

Gap Gündemi Gazetesi yazarı Prof. Dr.  Akın İşcan bu günkü yazısında, Çocuğumun uzun boylu olması için ne yapmalıyım? sorusuna cevap yazdı. işte tüm anne babaları ilgilendiren o yazı...

Değerli okurlarım hekimlik hayatımda eli öpülesi annelerden Çocuğumun uzun boylu olması için ne yapabilirim sualini yıllardır duyarım. O nedenle bu yazımda boy kısalığı konusunu ele almak istiyorum.

Boyumuz nasıl uzar?
Boy uzaması kemiklerin uç kısımlarındaki büyüme plakları tarafından sağlanır.  Boyumuzun ne kadar olacağı genlerimizde yazılıdır ve büyüme plakları genlerden gelen emirlere göre çalışarak boyumuzu belirlerler. Yani öncelikle  kemiklerimiz uzar ve büyür kaslar ve tendonlar kemikleri takip eder. Boyumuzu belirleyen genetik özelliklerimiz anne ve babamızdan gelen genlerden oluşur. Genler, göz rengimiz, yüz şeklimiz, saç rengimiz gibi pek çok karekterimizin yanısıra  boy uzaması ve ergenliğin başlaması gibi özelliklerimizi tayin eder.

Çocuğumun boyu ne kadar olacak?
Kaba bir yaklaşımla  kız çocuklarının boyu annelerinin, erkek çocukların boyu babalarının boyuna benzer. Bu kuralın aksine olarak bazı kısa boylu ebeveynin çocuklarından biri ya da birkaçı epeyce uzun boylu da olabilir.

Beslenme boy uzamasını etkiler mi?
Beslenme boy uzaması ve büyümeyi etkiler. Beslenme özellikle yaşamın ilk yıllarında büyümeyi etkiler. Yetersiz beslenen bebeklerde boy kısa kalır.

Boyumuzu uzatan  hormonlar
Hormonlar büyümeyi sağlayan bir diğer önemli faktörlerdir. Genlerimizin kontrolü altında çalışan büyüme hormonu (beynimizden salgılanır), tiroid hormonları (boynun ön kısmındaki tiroid bezinden salgılanır) ve cinsiyet hormonları (böbreküstü bezinden salgılanır) büyümeyi düzenler.

Büyümenin üç dönemi
Büyüme üç döneme ayrılır. İlk dönem olan 0-2 yaşlarda büyüme çok  hızlıdır. Bu dönemde sağlıklı büyüme için yeterli beslenme en önemli faktördür. İkinci dönem olan iki yaş ile ergenlik dönemi arasında büyüme hormonu , üçüncü dönem olan ergenlikte cinsiyet hormonları büyümeyi düzenlemektedir.

 Çocuklar yılda kaç cm uzarlar?
Elli santimetre olarak dünyaya  gelen bebek 12 aylık olduğunda 75 cme erişir. İkinci yılda 10 cm uzayan boy 3-4 yaş arasında yılda 7 cm, 5 yaştan ergenlik dönemine kadar yılda ortalama 5 cm uzar. Ergenlik döneminde büyüme patlaması olur ve bu dönem boyunca kızlar ortalama 15 cm, erkekler 20 cm uzarlar. Ergenlik dönemi bitiminde boy uzaması durur.  Çocukların boyları en kolay anne ve baba boylarına bakılarak tahmin edilebilir. Bunun için şu formüller kullanılır:
tahmini boy(kızlar için):anne boyu+(baba boyu-13) /2
tahmini boy(erkekler için): baba boyu+anne boyu+13/2

Boy kısalığı nasıl saptanır?
Ölçülen boy  boy standartlarıyla karşılaştırılmalıdır. Boyu %3 diliminin altında olan  bir çocuk kısa boylu sayılır. Boy ve ağırlığı sürekli izlenen çocuklarda büyüme grafiğine bakarak boy kısalığını ve büyüme hızında normalden sapma olup olmadığı belirlenir. Ergenlik öncesi dönemde yılda 4-5 cmden daha az büyüyen çocuklar doktora götürülmelidir.
Genetik boy kısalığı olan vakalarda kemik yaşı (röntgen filmine bakılarak belirlenir), gerçek k yaşa eş veya daha geridir.

Boy kısalığı nedenleri nelerdir?
Boy kısalığı nedenleri iki  ana başlıkta ele alınır. İlk grubu ailesel nedenler oluşturur.  Bu durumda  olan çocuklarda boy kısalığı herhangi bir hastalığa bağlı olmayıp ebeveynlerinin boyu toplum ortalamasına göre kısadır. Kısa boylu çocukların büyük çoğunluğu bu gruba girer. İkinci başlıkta hastalıklar ve beslenme bozukluğuna bağlı boy kısalığı durumu yer alır.  Beslenme bozukluğu, büyüme hormonu eksikliği, metabolizma hastalıkları, böbrek hastalıkları, kansızlık, kalp ve akciğer hastalıkları, down sendromu ve turner  sendromu gibi kromozom bozuklukları ve diğer pek çok hastalık  boy kısalığına neden olur. Bir çocuktaki boy kısalığının sayılan bu nedenlerden hangisine bağlı olduğunun erken dönemde saptanması çok önemlidir. Tedavinin geç kaldığı durumlarda yani ergenlik sürecinin tamamlandığı çocuklarda büyüme plakları kemikleşir boy uzama yeteneği kaybolur.

Boy kısalığının tedavisi var mıdır?

Tedavi boy kısalığı nedenine göre planlanır. Büyüme hormonu eksikliği olan çocuklara  büyüme hormonu verilir. Kalp, akciğer, böbrek vb. hastalığı olan çocuklarda öncelikle bu hastalıkların tedavisi gerekir. Genel olarak ailesel ve yapısal boy kısalığı olan çocuklar için bir tedavi yoktur.

Basketbol boyu uzatır mı?
Basket oynamak boyu uzatmaz. Uzun boylu çocuklar boy avantajları nedeniyle bu spor dalında daha başarılı olurlar.
Sonuç: Çocuğunuzun boyunu düzenli olarak ölçünüz ve bir büyüme grafiğine işaretleyiniz. Boy uzaması gerçekleşmiyorsa mutlaka hekime başvurmalısınız. Kısa boylu anne ve babalar çocuğum uzun boylu olsun diye mucize kabilinden satılan ürünlere lütfen itibar etmeyiniz. Zira ailesel boy kısalığı bir hastalık değildir.