İblis-Şeytan İlişkisi Ve Özellikleri
İblis, Şeytanın özel adıdır. İblis, insanı kıskanması yüzünden Allah’a karşı gelen ve O’nun huzurunda küstahlık yapıp kibirlenen ve bu yüzden de kovulan (racim olan), insanın en önemli düşmanıdır. Şeytan ise, cinlerden ve insanlardan en şerli (en kötü) yaratıkları nitelemek için kullanılan bir kavramdır.
Hz. Âdem’in cennetten kovulmasına sebep olan şeytanın, iblisten başka ‘azazil’, ‘adüvallah’ gibi adları da vardır.
‘İblis’, kelime kökeni yönünden, hayırsız olan, zarara uğrayan, şaşkınlığa düşen manalarına gelmektedir. Şeytana, işlediği hatanın onu sonsuza kadar hüsrana (zarara) uğratacak olması sebebiyle ‘İblis’ denmiştir. İblis; şeytani bütün faaliyetlerin beyni ve babası konumundaki varlığın sembol ismidir.
Şeytanın çoğulu olur, yani ‘şeytanlar’ gibi. Ama iblis’in çoğulu olmaz. İblis, Allah’a ilk karşı gelen varlığın özel ismidir.
Kur’an şeytanla İblis’in fonksiyon bakımından aynı olduklarını gösteriyor. Şeytan, İblis’in faal hale geçişinde aldığı ad, kuvvetlerinin tümüne verilen ad; İblis’ de şeytan denen şer kuvvetinin kaynağı, babası olan varlığın özel adıdır. Yani şeytan; şerrin odağı, şerrin önderi ve rehberinin genel adıdır.
Ruhani varlıklar üç kısımdır. Birinci kısma girenler, Allah’a itaat ve ibadet eden meleklerdir ki, bunlar Allah’a hiç isyan etmezler, yanlış iş yapmazlar ve insanı aldatmazlar. İkinci kısımdakiler, şerir ve isyankâr olan şeytanlardır. Bunlar, insanları aldatırlar, şer ve kötülük için çalışırlar. Üçüncü nevi ruhani varlıklar ise, ikisi ortası olan gizli varlıklardır. Bunların hayırlıları ve Allah’a itaat edenleri olduğu gibi; şerlileri ve Allah’a isyan edenleri de vardır. Özel anlamıyla cin, bunlara denir. Cin denince, mümini de kâfiri de olan ruhani varlıklar anlaşılır.
Şeytan ise en azgın olan ve Hz. Âdem’e kadar imtihan edilmemiş olan İblis’in ana karakteridir. İlk imtihanda imtihanı kaybetmiş, kendini Allah’a karşı kibirli etmiş, Yüce Allah ile pazarlığa gidecek kadar ukala ve küstahlık göstermiş bir varlıktır, İblis.
İblis ve şeytan ismi bu varlığa davranışlarına paralel olarak ilk imtihanın da; beni ateşten, Âdem’i çamurdan/topraktan yarattın ben ondan üstünüm demek suretiyle ve ırkçı bir gerekçe göstermesi nedeniyle imtihanı kaybetmesinden sonra verilmiştir.
Bu yüzden şeytan kelimesi; azgınlıkta, şer ve kötülükte emsalsiz olan, şerir ve inatçı anlamına gelen her azgına verilen bir cins isimdir. Kötü ruhlu olan insanlara da bu yüzden bu isim verilir. Kötü ruhla alakası olan, görülen veya görülmeyen her kötü ve haktan uzak ve insanları sapıttıran şeylere şeytan ismi verilir. Cinlerden olduğu gibi insanlardan da şeytan vardır. Ayette:
“Hani Biz meleklere, ‘Âdem’e secde edin’ demiştik de, İblis’ten başkası hemen secde etmişti. O, cin’den idi. Rabbinin emrine karşı gelmişti. Kehf; 50, Bakara 34)
Şeytan, kötülüğün, küfrün, zulmün, şirkin temsilcisidir. Allah’a ilk isyan eden varlık şeytandır. Allah şeytana kıyamete kadar yaşama hakkı vermiştir. Yani kıyamete kadar ölmeyecek, devamlı olarak Allah’ın kullarını doğru yoldan çıkarmak için çalışacaktır.
Şeytan, insanı hak yoldan, selim fıtrattan aldatma ve çarpık gösterme sayesinde uzaklaştırabilmektir. Yani hakkı batıl, batılı hak göstererek... Yanlışı doğru. Doğruyu yanlış göstermek suretiyle sürekli vesvese verip yoldan çıkarmaya çalışır şeytan. Ayette:
“Şeytan insanlara, vaatlerde bulunur, onları hayale sevk eder. Ve şeytan insanlara gururdan/aldanmadan başka bir şey vaat etmez.” (Nisa:120, İsra: 64)
Şeytan, insanı Allah yolunda infak etmekten fakirlikle korkutarak caydırdığı gibi; çok mal ve imkan ile aşırı kibirlenme ile de kendine benzetip yoldan çıkarır.
Aynı şekilde şeytan, her türlü haramı ve aşırılığı, fahşayı, ırkçılılık ve sosyopsikolojik bozuklukları emreder. Şeytanın yaydığı bozukluklardan biri de faizdir. Çünkü faiz yiyenler, şeytanın çarpmasına uğramış kişilerdir.
Kısacası şeytanın en büyük ve değişmez icraatı, insanoğlunu Allah yolundan alıkoymasıdır.
İblis’ten, insanların ve cinlerin şeytan olanların şerrinden; Yüce yaratıcımız olan Allah’a sığınırım.
Hz. Âdem’in cennetten kovulmasına sebep olan şeytanın, iblisten başka ‘azazil’, ‘adüvallah’ gibi adları da vardır.
‘İblis’, kelime kökeni yönünden, hayırsız olan, zarara uğrayan, şaşkınlığa düşen manalarına gelmektedir. Şeytana, işlediği hatanın onu sonsuza kadar hüsrana (zarara) uğratacak olması sebebiyle ‘İblis’ denmiştir. İblis; şeytani bütün faaliyetlerin beyni ve babası konumundaki varlığın sembol ismidir.
Şeytanın çoğulu olur, yani ‘şeytanlar’ gibi. Ama iblis’in çoğulu olmaz. İblis, Allah’a ilk karşı gelen varlığın özel ismidir.
Kur’an şeytanla İblis’in fonksiyon bakımından aynı olduklarını gösteriyor. Şeytan, İblis’in faal hale geçişinde aldığı ad, kuvvetlerinin tümüne verilen ad; İblis’ de şeytan denen şer kuvvetinin kaynağı, babası olan varlığın özel adıdır. Yani şeytan; şerrin odağı, şerrin önderi ve rehberinin genel adıdır.
Ruhani varlıklar üç kısımdır. Birinci kısma girenler, Allah’a itaat ve ibadet eden meleklerdir ki, bunlar Allah’a hiç isyan etmezler, yanlış iş yapmazlar ve insanı aldatmazlar. İkinci kısımdakiler, şerir ve isyankâr olan şeytanlardır. Bunlar, insanları aldatırlar, şer ve kötülük için çalışırlar. Üçüncü nevi ruhani varlıklar ise, ikisi ortası olan gizli varlıklardır. Bunların hayırlıları ve Allah’a itaat edenleri olduğu gibi; şerlileri ve Allah’a isyan edenleri de vardır. Özel anlamıyla cin, bunlara denir. Cin denince, mümini de kâfiri de olan ruhani varlıklar anlaşılır.
Şeytan ise en azgın olan ve Hz. Âdem’e kadar imtihan edilmemiş olan İblis’in ana karakteridir. İlk imtihanda imtihanı kaybetmiş, kendini Allah’a karşı kibirli etmiş, Yüce Allah ile pazarlığa gidecek kadar ukala ve küstahlık göstermiş bir varlıktır, İblis.
İblis ve şeytan ismi bu varlığa davranışlarına paralel olarak ilk imtihanın da; beni ateşten, Âdem’i çamurdan/topraktan yarattın ben ondan üstünüm demek suretiyle ve ırkçı bir gerekçe göstermesi nedeniyle imtihanı kaybetmesinden sonra verilmiştir.
Bu yüzden şeytan kelimesi; azgınlıkta, şer ve kötülükte emsalsiz olan, şerir ve inatçı anlamına gelen her azgına verilen bir cins isimdir. Kötü ruhlu olan insanlara da bu yüzden bu isim verilir. Kötü ruhla alakası olan, görülen veya görülmeyen her kötü ve haktan uzak ve insanları sapıttıran şeylere şeytan ismi verilir. Cinlerden olduğu gibi insanlardan da şeytan vardır. Ayette:
“Hani Biz meleklere, ‘Âdem’e secde edin’ demiştik de, İblis’ten başkası hemen secde etmişti. O, cin’den idi. Rabbinin emrine karşı gelmişti. Kehf; 50, Bakara 34)
Şeytan, kötülüğün, küfrün, zulmün, şirkin temsilcisidir. Allah’a ilk isyan eden varlık şeytandır. Allah şeytana kıyamete kadar yaşama hakkı vermiştir. Yani kıyamete kadar ölmeyecek, devamlı olarak Allah’ın kullarını doğru yoldan çıkarmak için çalışacaktır.
Şeytan, insanı hak yoldan, selim fıtrattan aldatma ve çarpık gösterme sayesinde uzaklaştırabilmektir. Yani hakkı batıl, batılı hak göstererek... Yanlışı doğru. Doğruyu yanlış göstermek suretiyle sürekli vesvese verip yoldan çıkarmaya çalışır şeytan. Ayette:
“Şeytan insanlara, vaatlerde bulunur, onları hayale sevk eder. Ve şeytan insanlara gururdan/aldanmadan başka bir şey vaat etmez.” (Nisa:120, İsra: 64)
Şeytan, insanı Allah yolunda infak etmekten fakirlikle korkutarak caydırdığı gibi; çok mal ve imkan ile aşırı kibirlenme ile de kendine benzetip yoldan çıkarır.
Aynı şekilde şeytan, her türlü haramı ve aşırılığı, fahşayı, ırkçılılık ve sosyopsikolojik bozuklukları emreder. Şeytanın yaydığı bozukluklardan biri de faizdir. Çünkü faiz yiyenler, şeytanın çarpmasına uğramış kişilerdir.
Kısacası şeytanın en büyük ve değişmez icraatı, insanoğlunu Allah yolundan alıkoymasıdır.
İblis’ten, insanların ve cinlerin şeytan olanların şerrinden; Yüce yaratıcımız olan Allah’a sığınırım.
